EEN MERKWAARDIG LEVEN.                                                  Door Jaap Niemeijer

Deze titel gaf de Borgerder schrijver-landbouwer Harm Tiesing(1853-1936) mee aan zijn artikel van oktober 1906, gepubliceerd in de Nieuwe Drentse Volksalmanak van 1907 ^[1] , dat verhaalt over de komst naar Drenthe van de in Ede geboren Engelbert Blommink. 

Deze Engelbert, geboren op 30 september 1792, was in 1812 geronseld om in het leger van Napoleon te gaan vechten in Rusland. Op weg daarheen was hij echter -samen met anderen- gedeserteerd, om vanuit Polen via Oost-Friesland Nederland weer te bereiken. Tiesing laat hem op  "een donkeren en mistigen Decemberavond van den winter 1812/1813.....een der boerenwoningen te Eksloo" binnen gaan "om zijnen honger te stillen en hem eene slaapstede te verschaffen".

Hoe Engelbert die terugtocht wérkelijk gemaakt heeft zullen we wel nooit helemaal precies meer te weten komen. Bekend is (zie boven) dat hij in december 1812 gesignaleerd is in Exloo. De soldaten die terugkwamen uit Silezië en Saksen trokken meestal via Lützen, Erfurt, Hanau, Frankfurt en Mainz. Nederlanders gingen daarna langs de Rijn noordwaarts via Keulen naar Maastricht. Daarbij bleef men echter in Frans bezet gebied. Er was ook een noordelijke route. Als het lukte vanuit Saksen in Pruisen te komen was men tijdelijk in onbezet gebied. Daarna kon men proberen om via Hannover naar Oost-Friesland te reizen en zo door naar b.v. Drenthe. Deze tweede route werd na eind oktober, na de slag bij Leipzig, aantrekkelijk, Men kon toen als het ware het geallieerde leger volgen. Maar ook dat was oppassen geblazen, omdat er overal achterhoedegevechten werden geleverd, waarbij men de kans liep opnieuw in Franse handen te vallen. Het bleef een moeilijke opgave om tussen de legers door te komen, met veel tegenslag, maar soms ook met onverwachte hulp.

Vervolgens wordt verteld, dat Engelbert enige tijd in Exloo blijft en als boerenknecht dienst doet. In 1814 of  '15 trok hij van Exloo naar Valthe, waar hij bij een andere boer dezelfde dienstbetrekking aanvaardde.

Hij krijgt kennis aan een weduwe met een kind, met wie hij gaat samenwonen. Hij verdiende de kost op het land en in het veen bij -onder andere- boeren in Roswinkel. Ook trok hij wel de grens over naar het naburige Munsterland, waar hij goedkoop eieren inkocht en vervolgens verhandelde aan turfgravers in de veenstreken rond Stads- en Musselkanaal, maar ook in de omgeving van Emmen. Hij was een vrolijke pierewaaier en deed kennelijk die kwalificatie veel eer aan.

Het verhaal wil, dat hij -gegeven de slechte verkeersmiddelen in die dagen- ook wel dienst deed als boodschapper voor deze en gene.

Ook de toenmalige burgemeester van Emmen, Mr. Jan Jacob Willinge, ^[2] maakte gebruik van zijn diensten. Eens belastte die hem met het overbrengen van gelden naar Ter Apel. Dat kwamen echter ook twee personen te weten, die Pierewaaier ^[3] met zijn geldbuidel volgden, met de bedoeling hem onderweg te beroven. Pierewaaier had zich op een dergelijke ontmoeting voorbereid. Toen dan het voornemen van de boeven tot daden zouden worden omgezet, lukte het Pierewaaier de ene tegen de grond te werken en de andere een geduchte klap te geven met een flinke (degen-)stok ^[4] , die Pierewaaier uit voorzorg had meegenomen.

Het geld kwam op de plaats van bestemming aan. De burgemeester was zeer verguld met zijn dienstbode en wilde graag wat terug doen.

Pierewaaier vertelde toen van zijn vroegere levensloop en van zijn desertie en van zijn tegenwoordige levensomstandigheden en van zijn voornemen om in Drenthe te blijven wonen. Hij wilde -zo vertelde hij de burgemeester- graag trouwen met Antje Jans Roswinkel, de vrouw met wie hij nu wel het huis deelde, maar waarmee hij als gevolg van zijn desertie niet zou kunnen trouwen, door het ontbreken van de vereiste papieren ^[5] . De heer Willinge, die ook fungeerde als ambtenaar van de burgerlijke stand , wist te bereiken, dat de echtverbintenis toch tot stand kwam ^[6] , waarbij de reeds geboren kinderen gewettigd werden ^[7] en de werkelijk naam van de pierewaaier Engelbertus Blom, werd gewijzigd in Berend Pierweijer!

Tot zover het verhaal van Tiesing, die in het artikel ook nog vertelt van de merkwaardige ontmoeting van Berend met zijn -eveneens gedeserteerde- dienstkameraad en van ontmoeting met familieleden.

Pierweijer is tot zijn overlijden in 1862 in Roswinkel blijven wonen, waar hij aan de veendijk van Emmen naar Roswinkel een tapperij hield en door tevens land te ontginnen, de kost verdiende voor hem, zijn vrouw Antje, stiefzoon Jan en zijn acht kinderen. Een geveltekst in een bovenpui van een winkel in de "Stad" ^[8] te Roswinkel vermeldde het volgende rijmpje:  

"Pierwaaiers  kroost heeft zich verspreid, maar zijn naam blijft aan die plek verbonden, en al heeft hij zich niet door een groot werk voor de maatschappij verdienstelijk kunnen maken, zijn levensloop is merkwaardig genoeg om deze in den Nieuwen Drentschen Volksalmanak te doen opnemen", besluit Tiesing zijn verhaal, waarvan hij de bijzonderheden heeft opgetekend uit de mond van een van de twee toen nog in leven zijnde kinderen. ^[9]

Het verhaal moet  -met de toen heersende vertellingencultuur-  daarna nog vele malen zijn doorverteld  in de wijde omgeving van Emmen en nog steeds weten veel ouderen daar zich de naam Pierweijer te herinneren. Toch wonen er niet veel mensen meer met die naam. In de CD-foongids 1999 vond ik slechts één vermelding.

Ook krantenartikelen werden aan de Pierweijer-historie gewijd. ^[10] .

Nog recent, op 14 maart 1998, deed de Hoogeveense schrijver/historicus Lammert Huizing (1927)  dat in het Nieuwsblad van het Noorden, in de rubriek Rondje Drenthe onder de titel Drentsigheden met een verhaal over een "Spoorweg van ijs tussen Weerdinge en Roswinkel". Aan die weg woonde destijds Berend Pierweijer. Huizing kon er dus niet omheen om het oude verhaal nog eens voor het voetlicht te brengen.

Het werd geschreven door het toen nog in Den Helder wonende echtpaar Jantinus G. (Tinus) van Dijk (een nazaat) en Pia van Dijk-Bergsma.

Met name Pia deed het monnikenwerk van het samenstellen van het in het boek opgenomen genealogisch overzicht van (bijna) alle nazaten van Berend Pierweijer, met index. Haar man schreef met vaardige pen het voorwoord, waarin een geromantiseerde versie wordt gegeven van het verhaal van Harm Tiesing.

Op zaterdag, 30 oktober 1982, kwamen zo'n 800 leden van de familie Pierweijer in het restaurant in het Noorder Dierenpark in Emmen het boek in ontvangst nemen.

Ook zorgden zij er voor, dat er namens de nazaten van Berend Pierweijer een "Pierewaaiersboom" (een lindeboom) in Roswinkel werd geplant met daarbij een herinneringsbord. Die staat op het talud van de kruising voor het Roswinkeler kanaal. Een leuke bijzonderheid is nog, dat het echtpaar Henk en Ria Brinks aan de Roswinkelerstraat 152, 7895 AS Roswinkel (tel.0591-354251) een kampeerbedrijf runnen onder SVR-vlag, met de toepasselijke naam: "De Pierewaaijer".

In september 1992 verhuisde het echtpaar Dijk-Bergsma naar hun zo vertrouwd geworden Drenthe, waar ze aan de Warmeerweg 99 in Emmen gingen wonen.

Pia was toen al ernstig ziek geweest, maar gelukkig genezen; ze deed veel werk voor de Emmer gemeenschap. Helaas stierf zij -toch nog veel te vroeg- op 3 augustus 1998 op 56-jarige leeftijd. Op de bijeenkomst in het crematorium aan de Meerdijk in Emmen hebben wij afscheid genomen van deze bijzonder sympathieke vrouw.
Haar man, Tinus van Dijk, verhuisde na 2 jaar weer naar Den Helder om dichter bij de kinderen te zijn.
In een telefoongesprek op 22 september 2004 liet hij mij nog weten de webpublicatie van "hun" boek heel erg op prijs te stellen. 
Dochter Maja van Dijk schreef me in een e-mail (april 2004): "Het verheugt mij dat de naam van mijn moeder ook op internet nog steeds voortbestaat en dat zij nog steeds niet is vergeten" en haar zus Anita van Dijk liet me, eveneens per e-mail (april 2004), weten: "Mijn moeder zou er in ieder geval heel blij mee zijn geweest".