Marianne

MARIANNE Schummelketel, de arme dochter van de burgemeester van Gieten..........

De vader van Marianne Schummelketel
De naam Schummelketel kwam ik tegen bij mijn onderzoek naar de familie Kort. Marianne trouwde - tegen de zin van haar vader, burgemeester Hendrik Wilhelm Schummelketel,(1765-1849)- namelijk met ene Hindrik Kort.

Hendrik Wilhelm, geboren in Beek bij Nijmegen,was de tweede zoon uit het huwelijk van de officier Jan Schummelketel met Johanna Wilhelmina Maria Routert en kwam uit een familie van militairen die de Staat der Nederlanden en de Oranjes dienden.
Hij had echter in 1807 als kapitein ontslag genomen uit het leger, waar hij o.m. in het regiment van Prins Frederik diende. De reden voor zijn ontslagaanvraag? Hij wilde niet onder Franse vlag dienen!
Hij ging daarna wonen in Bentheim in Duitsland, waar hij kennelijk ook de moeder van Marianne, Maria Lidia Sophia Riccius leerde kennen.
Hij was toen nog getrouwd met Alida Goverdina van Hoorn (1765-1828).
Hendrik Wilhelm genoot na zijn ontslag uit het leger een pensioen van vierhonderd gulden per jaar; toentertijd voldoende om een gezin te onderhouden.

Hij kwam in 1810 naar Gieten na te zijn "gesepareerd" (ofwel gescheiden) van Alida Goverdina.

Hendrik hertrouwde in zijn nieuwe woonplaats op 6 december 1810 op 45 jarige leeftijd met de 31-jarige Maria Lidia Sophia Riccius, die gedoopt was in Bentheim op 4 maart 1779. Zij was een dochter van Wilhelm Gerhard Gregor Riccius en Catharina Clementina Wessels.

Eind november 1812 kreeg Hendrik een aanstelling als griffier en secretaris van de gemeenten Gieten, Gasselte en Anloo. Maar in 1814 trok hij zijn militair uniform weer aan om als majoor bij het eerste Bataljon Jagers tegen de legers van Napoleon te strijden. Hij klom -al strijdende- op tot de rang van luitenant-kolonel, totdat hij in 1816 met pensioen ging. Hij kreeg een pensioen van duizend gulden per jaar toegekend.
Hoewel hij in zijn militaire tijd natuurlijk niet veel in zijn woonplaats Gieten kon verblijven, was hij er blijkbaar wel actief in het bestuur van de Nederlands Hervormde Kerk. Hij werd er zelfs president-kerkvoogd. In die functie kon hij zijn kwaliteiten als bestuurder waar maken. Dat kwam hem te pas toen hij op 12 augustus 1825 -op zestigjarige leeftijd!- op de voordracht van de gouverneur van Drenthe, mr. P. Hofstede, door de koning benoemd werd tot burgemeester én secretaris van Gieten.

De plek waar het burgemeestersgezin goed thuis was. Ze woonden in het huis (destijds nummer 39) op de hoek van de huidige brink met de Oude Groningerweg. Hendrik Wilhelm was ook president-kerkvoogd van de hervormde kerk.

Voor een overzicht van de nakomelingen van Severijn Schummelketel (1615-), de tot nu toe oudst bekende voorvader van Marianne, klikt u hier

Uit het genealogisch onderzoek naar de familie Schummelketel, zou kunnen worden aangenomen, dat de naam Marianne een samentrekking zou kunnen zijn van Maria Anna, de naam van de moeder van Maria L.S. Riccius (=Maria Anna Wessels).
Maria Riccius nam haar in Bentheim geboren twee dochtertjes mee naar Gieten, te weten Marianne (5 jaar) en Lidia (4 jaar) die ook deel gingen uitmaken van het gezin van de nieuwe burgers van Gieten. Daar werden uit hun huwelijk nóg eens zeven kinderen geboren.
Het is niet aan te nemen dat Marianne en Lidia óók Hendrik Wilhelm allebeide als biologische vader hadden. Hij liet zich -blijkens een overlevering- namelijk eens ontvallen, wijzend op zijn kinderschaar: "Ze zijn niet allemaal van mij hoor."

Marianne gaat trouwen

Marianne duikt weer voor me op, als ze (in 1829) wil trouwen. Ze woont dan in Borger en is arbeidster van beroep. Een burgemeestersdochter die arbeidster is; wat is er aan de hand? Is ze verstoten uit het zo voorname gezin? En waarom leeft zij in behoeftige omstandigheden? Allemaal vragen die we niet weten, maar feit is dat ze niet meer in het gezin van de burgemeester verblijft en haar werk, en haar geluk gevonden heeft in Borger.

Ze wil trouwen met de arbeider Hindrik Kort, de 25-jarige zoon van Jacob Kort en Hinderkien Schuiling met wie ze samenwoont en die haar al twee kinderen heeft geschonken.
Maar dan rijzen er problemen. Ze kan niet bewijzen wie ze is, de papieren daarvoor ontbreken; in Bentheim zijn ze niet te vinden. En haar ouders zijn haar ook niet erg behulpzaam, zoals zal blijken.

De notaris moet haar helpen. Hij doet dat door op 9 juni 1829 een "akte van notoriteit" (=bekendheid) op te maken.
Die kan haar geboorteakte vervangen, als de rechtbank die akte tenminste homologeert. Er worden zeven getuigen opgeroepen; waarschijnlijk allemaal vrienden van Marianne en vrijwel allemaal -net als zij- gewone arbeiders. Het zijn:

1. Jacob Hendriks, arbeider te Bonnen, 46 jaar
2. Jantien Harms, arbeider te Gieten, 54 jaar
3. Albert Barelds, arbeider te Bonnen, 36 jaar
4. Harm Bruins, wever te Bonnen, 34 jaar
5. Jan Spoelman, timmerman te Gieten, 32 jaar
6. Geert Doris, arbeider te Bonnen, 28 jaar
7. Aaltien Jacobs, arbeidster te Bonnen, 26 jaar

Zij verklaren dat Marianne is wie ze zegt te zijn, dochter van Willem Schummelketel gep. luitenant kolonel en burgemeester te Gieten en van Maria Lidia Sophia Theresia Riccius, zonder speciaal beroep te Gieten; dat ze geboren is te Bentheim in het graafschap Hannover in 1805 en dat ze ongeveer 24 jaar is. Ze weten dat, omdat de ouders met hun kinderen sedert 17 jaar in de gemeente Gieten hebben gewoond en door de getuigen gekend zijn.

De akte wordt ondertekend en ze hebben er een goed gevoel over, maar het wordt nog erger voor Marianne.
Haar ouders weigeren hun toestemming voor het huwelijk!

De notaris doet wel zijn best. Hij stelt namens Marianne "akten van eerbied" op waarin haar ouders worden gevraagd toch in te stemmen met het huwelijk. Hij biedt die in tegenwoordigheid van oud-Schout Jan Braams en de Wethouder-Schoemaker Thekke Klaasens, beiden uit Gieten, aan de burgemeester en diens echtgenote ter ondertekening aan. Maar ondanks de toch wel gewichtige vertegenwoordiging van het drietal, blijven de ouders weigeren. Ze zeggen "bijzondere redenen" te hebben om de huwelijkstoestemming niet te geven.
Wat die redenen zijn, wordt ons helaas onthouden.

Er rest dan niets anders dan de gang naar de Rechtbank. En gelukkig, er is inderdaad gerechtigheid en bij vonnis van 28 juli 1829 wordt de akte van bekendheid door het rechterlijk college te Assen gehomologeerd. De geliefden kunnen trouwen. Nee, dat doen ze niet in Gieten, het domein van de halsstarrige vader en moeder, maar in het hun vertrouwde Borger op een (voor hen: mooie) donderdag midden oktober van 1830.
Het is dan wel, zoals men zegt: onder behoeftige omstandigheden, dat ze trouwen. Ze kunnen niet eens de kosten van de op zegel gestelde huwelijksstukken betalen, maar hun geluk is er vast niet minder om.

En wat ze vast ook mooi vinden, is dat ze op dezelfde dag hun al geboren kinderen, Hinderkien van drie jaar en Jakob van één jaar, officieel kunnen erkennen.

De verhouding met Marianne's familie is wel hersteld lijkt me, want bij de verdeling van de erfenis in 1849 van haar vader Hendrik Willem Schummelketel (en later van Maria Riccius) telt Marianne gewoon mee. Zij en haar echtgenoot zijn ook aanwezig bij de verdeling; dus de breuk in de familie is niet definitief geweest anders hadden ze wel schriftelijk de zaken afgehandeld zoals verderaf wonende broers en zusters deden.

Het is dus best goed gekomen met Marianne en haar Hindrik. Ze kregen tien kinderen, die het maatschappelijk heel goed deden. Een aantal van de kinderen werd- of trouwde met een landbouwer en de naam Kort is zeker niet meer synoniem met het woord "behoeftig".

Generatie I

(van 1805 tot 1886)

In deze generatie is 1 gezin bekend met 10 kinderen. Kinderen uit dit gezin zijn geboren tussen 1827 en 1850. De kinderen uit dit gezin zijn afkomstig uit Borger (6x), Zandberg (3x) en Odoorn.

I Hindrik Jacobs Kort, zoon van Jacob Hindriks Kort en Hinderkien Berends Schuiling, is gedoopt op zondag 13 oktober 1805 te Anloo, is overleden op dinsdag 30 maart 1886 te Odoorn , is begraven te Valthermond begraafplaats Oost, boerenknecht, akkerbouwer en landbouwer, wonende te Borger en te Zandberg. Hindrik werd 80 jaar, 5 maanden en 17 dagen.

Hij was ingeloot voor militaire dienst onder nummer 3 en diende 5 jaar bij de 7e afd. Infanterie.
Hij is getuige bij het huwelijk van zijn broer Jan met Wilmina Kolthof; ook bij het huwelijk van zijn zus Aaltien met Jan Ensing was hij in die kwaliteit aanwezig(welk huwelijk door zijn schoonvader Schummelketel werd voltrokken).

Hindrik trouwt op donderdag 14 oktober 1830 te Borger op 25-jarige leeftijd met de 25-jarige Marianne *) Schummelketel, dochter van Hendrik Wilhelm Schummelketel en Maria Lidia Sophia Riccius. Marianne is geboren op zaterdag 15 juni 1805 te Bentheim (D.), is overleden op zondag 14 januari 1866 te Zandberg (Odoorn), arbeidster, wonende te Borger. Marianne werd 60 jaar, 6 maanden en 30 dagen.

Het lidmatenboek van de nh-kerk te Odoorn vermeldt: met attestatie tot ons gekomen Hindk Kort en Marianne Schummelketel B. 12 october 1842.

*) De heer Arend Arends te Arnhem bericht mij op 4-3-2005:De naam Marianne lijkt mij een samentrekking van Maria Anna, de naam van de moeder van Maria L.S. Riccius. Ook de naam van de tweede dochter Lidia lijkt van die kant te komen, want dit is de tweede naam van Maria. De naam Lidia komt verder niet voor aan de Schummelketel kant, dus mij lijkt het toch wel dat beiden dochters zijn van Maria L.S. Riccius.

De (beschadigde) grafplaat van Hindrik op de begraafplaats Valthermond-Oost (nov2001), met wellicht de laatste vermelding van Marianne (als echtgenote)

1 Hinderkien Kort is geboren op maandag 1 oktober 1827 te Borger (erkend bij huwelijk van de ouders), wonende te Exloërmond.

Hinderkien trouwt op donderdag 2 juni 1853 te Odoorn op 25-jarige leeftijd met de 26-jarige Jan de Vries, zoon van Habbe Jans de Vries en Janna Jans Heideman. Jan is geboren op zaterdag 17 februari 1827 te Vlagtwedde, landbouwer.

2 Jakob Kort is geboren op dinsdag 29 september 1829 te Borger (erkend bij het huwelijk van de ouders), zie II-A.

3 Wilhelmina (Mina) Kort is geboren op zaterdag 11 augustus 1832 te Borger, is overleden op maandag 29 december 1890 in (gem.) Odoorn, wonende te Horsten (1866) en te Exloërmond (1886). Wilhelmina werd 58 jaar, 4 maanden en 18 dagen.

Wilhelmina trouwt op donderdag 15 mei 1862 te Onstwedde op 29-jarige leeftijd met de 26-jarige Pieter Bots, zoon van Geert Berends Bots en Bouktje Ekkes Zuidema. Pieter is geboren op zondag 18 oktober 1835 te Onstwedde, is overleden op maandag 29 december 1890 te Odoorn, vervener en landbouwer. Pieter werd 55 jaar, 2 maanden en 11 dagen.

4 Willem Kort is geboren op dinsdag 20 januari 1835 te Borger , is overleden op dinsdag 24 april 1894 te Zandberg, is begraven te Valthermond-Oost, landbouwer en zonder(1886), wonende te Zandberg. Willem werd 59 jaar, 3 maanden en 4 dagen.

5 Hindrik Kort is geboren op zaterdag 2 januari 1838 te Borger, is overleden op donderdag 10 maart 1921 in Ter Apel, akkerbouwer en landbouwer te Valthermond(1886), wonende te Zandberg en te Stadsmusselkanaal (1866). Hij werd 83 jaar, 2 maanden en 8 dagen oud.

6 Jan Kort is geboren op woensdag 12 augustus 1840 te Borger, is overleden op donderdag 20 oktober 1927 in Ter Apelkanaal landbouwer(1886), wonende te Zandberg (1866). Jan werd 87 jaar, 2 maanden en 8 dagen oud.

7 Aaltien (Aaltje) Kort is geboren op woensdag 5 juli 1843 te Zandberg, is overleden op vrijdag 27 juli 1928 te Musselkanaal, is begraven aldaar, wonende te Zandberg (1866) en te Jipsingboermussel (1886). Aaltien werd 85 jaar en 22 dagen.

Aaltien trouwt op maandag 12 mei 1873 te Vlagtwedde op 29-jarige leeftijd met de 45-jarige Geert Simon Oosterveld. Geert is geboren op zaterdag 26 mei 1827 te Vlagtwedde, is overleden op vrijdag 10 januari 1913 te Jipsingboermussel, is begraven te Musselkanaal, landbouwer te Jipsingboermussel. Geert werd 85 jaar, 7 maanden en 15 dagen.

8 Markus Kort is geboren op donderdag 26 maart 1846 te Odoorn, is overleden op donderdag 11 juni 1846 aldaar. Markus werd 2 maanden en 16 dagen.

9 Maria Kort is geboren op woensdag 9 juni 1847 te Zandberg, is overleden op woensdag 9 april 1930 te Emmen, is begraven te Nieuw-Weerdinge, wonende te Zandberg (1866) en te Weerdingermond (1886). Maria werd 82 jaar en 10 maanden.

Maria trouwt op donderdag 7 november 1878 te Odoorn op 31-jarige leeftijd met de 26-jarige Roelof Brinks, zoon van Geert Brinks en Ebeltien van der Veen. Roelof is geboren op zondag 15 februari 1852 te Borger, is overleden op woensdag 19 februari 1913, is begraven te Nieuw-Weerdinge, winkelier te Weerdingermond en molenaar. Roelof werd 61 jaar en 4 dagen.

Generatie II

(van 1827 tot 1930)

In deze generatie zijn 2 gezinnen bekend met in totaal 11 kinderen. Kinderen uit deze gezinnen zijn geboren tussen 1863 en 1898. De kinderen uit deze gezinnen zijn afkomstig uit Zandberg (8x), Valthermond en Onstwedde.

II-A Jakob Kort, zoon van Hindrik Jacobs Kort en Marianne Schummelketel, is geboren op dinsdag 29 september 1829 te Borger (erkend bij het huwelijk van de ouders), is overleden op maandag 18 mei 1896 te Musselkanaal, is begraven aldaar, vervener te Valthermond (1886), wonende te Stadsmusselkanaal (1866) en te Valthermond. Jakob werd 66 jaar, 7 maanden en 19 dagen.

Jakob solliciteert op 15 maart 1879 in de vacature van zijn oom Jan Schummelketel, burgemeester van Gieten. Hij woont dan in Stadskanaal. Hij is al 14 jaar raadslid in de gemeente Onstwedde. Er zijn 25 sollicitanten. Benoemd wordt Arnold Willem Bouwmeester (burgemeester en secretaris te Beilen).

Jakob was kennelijk ook molenaar en kerkvoogd, want in 'Bericht von Gustav Lenhartz an den Central-Ausschuß für die Innere Mission der deutschen evangelischen Kirche vom 12. Mai 1868' wordt Jakob aangehaald als volgt:
Da mußte ich noch eine gute Strecke am Kanal weiter pilgern, um von dem
kerkvoogd die Erlaubnis zur Benutzung der Kirche zu erbitten. Der freundliche Müller
Kort gewährte dieselbe gern und stellte mir sogar mit Rücksicht darauf, daß nachmittags
um 3 Uhr der dominee des benachbarten Ter Apel den dominee Zuidema zu Horsten
vertreten werde, die Benutzung der Kirche am Morgen frei.

Jakob trouwt op donderdag 24 maart 1864 te Onstwedde op 34-jarige leeftijd met de 20-jarige Hillechien Hollenbeek, dochter van Jan Hendriks Ollenbeek (Hollenbeek) en Elsje Henriks Dost. Hillechien is geboren op zaterdag 25 november 1843 te Wildervank, is overleden op woensdag 5 februari 1913 te Musselkanaal, is begraven aldaar. Hillechien werd 69 jaar, 2 maanden en 11 dagen.

II-B Hindrikus Kort, zoon van Hindrik Jacobs Kort en Marianne Schummelketel, is geboren op zaterdag 27 april 1850 te Zandberg, is overleden op zaterdag 27 oktober 1928, is begraven te Valthermond-Oost, landbouwer te Zandberg(1886), wonende te Zandberg (1866). Hindrikus werd 78 jaar en 6 maanden.

Hindrikus trouwt op zaterdag 14 december 1878 te Onstwedde op 28-jarige leeftijd met de 21-jarige Jantien Hovenkamp, dochter van Jacob Hovenkamp en Hillechien Pranger. Jantien is geboren op zondag 26 april 1857 te Annerveen, is overleden op woensdag 17 augustus 1932 te Ter Apelkanaal. Jantien werd 75 jaar, 3 maanden en 22 dagen.

3 Marianne Kort is geboren op vrijdag 14 januari 1881 te Zandberg, is overleden op zondag 13 februari 1881 aldaar. Marianne werd 30 dagen.

Hendrik trouwt op vrijdag 27 april 1906 te Odoorn op 24-jarige leeftijd met de 24-jarige Gezina Brinks. Gezina is geboren in 1882 te Emmen.

5 Jakobus Kort is geboren op dinsdag 20 november 1883 te Zandberg, is overleden op woensdag 2 maart 1904 te Groningen. Jakobus werd 20 jaar, 3 maanden en 11 dagen.

6 Egbert Kort is geboren op woensdag 6 januari 1886 te Valthermond, is overleden op vrijdag 16 oktober 1970 en begraven te Ter Apel Kapelweg. Hij werd 84 jaar, 9 maanden en 10 dagen oud.

Egbert trouwt op woensdag 2 april 1919 te Odoorn op 33-jarige leeftijd met de 31-jarige Annechien Veldkamp. Annechien is geboren in 1888 te Onstwedde.

7 Marianne Kort is geboren op woensdag 2 mei 1888 te Zandberg, is overleden op zaterdag 21 augustus 1976 en werd begraven in Assen Boskamp. Zij is overleden op zaterdag 21 augustus 1976 en werd begraven in Assen, Boskamp, 88 jaar, 3 maanden en 19 dagen oud. Zij trouwde op woensdag 1 maart 1911 in Odoorn met Machinus Boerma geboren op vrijdag 12 maart 1886 in Eexterveenschekanaal,overleden op woensdag 2 maart 1960, begraven in Assen, Boskamp, 73 jaar, 11 maanden en 19 dagen oud.

8 Hend(e)rikus Kort is geboren op maandag 28 juli 1890 te Zandberg, overleden op donderdag 21 juli 1966 en werd begraven in Ter Apel Kapelweg; hij werd 75 jaar, 11 maanden en 24 dagen oud.

Hendrikus trouwt op vrijdag 8 maart 1918 te Odoorn op 27-jarige leeftijd met de 23-jarige Geertruida Hebers. Geertruida is geboren op zaterdag 2 februari 1895 te Vlagtwedde, overleden op maandag 31 januari 1977, begraven in Ter Apel, Kapelweg, 81 jaar, 11 maanden en 29 dagen oud.

9 Jan Kort is geboren op zaterdag 31 augustus 1895 te Zandberg, overleden op vrijdag 21 september 1962 in Groningen, 67 jaar en 21 dagen oud. Hij trouwde op vrijdag 10 november 1933 in Odoorn met de 45-jarige Hinderkien Middel, geboren op woensdag 16 mei 1888 in Nieuw-Buinen, overleden in Groningen op woensdag 18 oktober 1961, 73 jaar, 5 maanden en 2 dagen oud.

10 Johannes Kort is geboren op donderdag 27 januari 1898 te Zandberg, overleden op donderdag 19 augustus 1954 in Westerbork, 56 jaar, 6 maanden en 23 dagen oud.

Johannes trouwt op donderdag 23 juni 1921 te Assen op 23-jarige leeftijd met de 19-jarige Marijtje Dorrepaal. Marijtje is geboren in 1902 te Assen. Zij overleed op zondag 3 juni 1990 in Westerbork, 88 jaar oud.

Generatie III

(van 1863 tot 1968)

In deze generatie zijn 2 gezinnen bekend met in totaal 3 kinderen. Kinderen uit deze gezinnen zijn geboren tussen 1898 en 1912. De kinderen uit deze gezinnen zijn afkomstig uit Vlagtwedde.

III-A Jan Kort, zoon van Jakob Kort en Hillechien Hollenbeek, is geboren op zaterdag 7 februari 1863 te Onstwedde, is overleden op donderdag 6 juni 1940 te Valthermond, is begraven te Musselkanaal, landbouwer, wonende aldaar. Jan werd 77 jaar, 3 maanden en 30 dagen.

Jan trouwt op woensdag 30 oktober 1895 te Gasselte op 32-jarige leeftijd met de 28-jarige Roelfina Annechina Salomons, dochter van Roelof Salomons en Annechien Bouwman. Roelfina is geboren op woensdag 10 april 1867 te Gasselte, is overleden op donderdag 29 januari 1948, is begraven te Musselkanaal. Roelfina werd 80 jaar, 9 maanden en 19 dagen.

1 Annechiena Roelfiena Kort is geboren op zondag 6 februari 1898, is overleden op zondag 5 november 1905, is begraven te Musselkanaal. Annechiena werd 7 jaar, 8 maanden en 30 dagen.

2 Hillechien Kort is geboren op donderdag 19 april 1900, is overleden op zaterdag 7 juli 1900, is begraven te Musselkanaal. Hillechien werd 2 maanden en 18 dagen.

III-B Jacob Kort, zoon van Hindrikus Kort en Jantien Hovenkamp, is geboren op maandag 10 november 1879 te Zandberg, is overleden op woensdag 5 juni 1968, is begraven te Valthermond-Oost. Jacob werd 88 jaar, 6 maanden en 26 dagen.

Het graf van Jacob Kort en Henderika Bakker op de begraafplaats Valthermond-Oost

Jacob trouwt op dinsdag 5 maart 1907 te Odoorn op 27-jarige leeftijd met de 21-jarige Henderika Bakker. Henderika is geboren op zaterdag 19 september 1885 te Odoorn, is overleden op vrijdag 5 oktober 1973, is begraven te Valthermond-Oost. Henderika werd 88 jaar en 16 dagen.

1 Henderikus Kort is geboren op vrijdag 2 februari 1912 te Vlagtwedde, is overleden op woensdag 12 juni 1935 te Zandberg, is begraven te Valthermond-Oost. Henderikus werd 23 jaar, 4 maanden en 10 dagen.